Er is een nieuwe sheriff in bankenland. Ronald Gerritse, voorheen de
onzichtbare kracht van het ministerie van Financiën, is deze week begonnen
als het nieuwe gezicht van de AFM.

Voorganger Hans Hoogervorst heeft hem een assertieve toezichthouder nagelaten.
Dat is prima. Pak de financiële sector maar stevig aan. Dwing ze om
transparant te zijn, zorg voor eerlijke concurrentie.

Zelfbenoemde babysitter
Maar op één gebied mag Gerritsen de ambities van de toezichthouder
terugschroeven. De AFM is zelfbenoemde babysitter voor alle huizenkopers
geworden. Burgers hoeven niet meer zelf na te denken bij het afsluiten van
een hypotheek. Dat is volgens de toezichthouder de taak van de bank, die
uiterst nauwkeurig moet vaststellen of de klant zijn maandlasten wel kan
betalen.

Hoogervorst had nog liever gezien dat de politiek paal en perk had gesteld aan
de gevaarlijk hoge hypotheken in Nederland. De voormalige minister van
Financiën stelde twee jaar geleden voor om de tophypotheek
te verbieden. Verontwaardiging en hoongelach waren zijn deel.

Dan maar via de achterdeur, moet Hoogervorst gedacht hebben, en hij zette de
AFM-medewerkers op een jacht naar ‘onverantwoorde kredietverleningen’. Ze
gingen de individuele hypotheekdossiers napluizen op zoek naar misstanden.
De kredietverstrekker die een foutje had gemaakt bij de toewijzing van een
bovengemiddeld hoge hypotheek, kon op een boete rekenen en ging aan de
schandpaal.

De missie van de AFM was altijd het bevorderen van eerlijke en transparante
financiële markten. Maar sindsdien is er bij gekomen: de brave burger
beschermen tegen de boze bank.

Uitvlooien
Bij het uitvlooien van de hypotheekdossiers hanteert de toezichthouder een
zeer fijne kam. Zo kreeg de Rabobank onlangs een
boete omdat de vestiging in Bergeijk bij het vertrekken van een
hypotheeklening aan een jonge (nog thuiswonende) huizenkoper, geen rekening
had gehouden met het feit dat een huisbezitter een spaarbuffer moet opbouwen
voor onvoorziene uitgaven. Volgens de AFM had niet de klant, maar de bank
daar aan moeten denken.

De jonge klant (afgestudeerd in MTS Bouwkunde) had een hypotheek gekregen van
bijna 138.000 euro, bij een jaarinkomen van iets meer dan 25.000 euro. De
maandlasten waren 11 procent meer dan het door Rabobank zelf gehanteerde
maximum.

Maar de voorafgaande drie jaar was zijn inkomen gemiddeld 7 procent gestegen.
Nog twee van die jaren en het inkomen zou ruim binnen de norm vallen. Maar
volgens de AFM had de Rabobank niet zomaar van een doorstijgend inkomen
mogen uitgaan. Er was mogelijke sprake van overkreditering die niet in het
belang was van de klant.

Lekkende dakgoot
Ik zal niet beweren dat onze jonge MTS-er fluitend zijn maandlasten kan
voldoen. Misschien komt hij er straks inderdaad achter dat een lekkende
dakgoot duurder is dan gedacht en dat zijn buffers tekort schieten. Waar het
mij om gaat is dat het blijkbaar alleen de bank is die zich daarover zorgen
moet maken.

De bankier moet al het denkwerk doen, de klant hoeft geen verantwoordelijkheid
te nemen voor zijn financiële beslissingen. Dat je op die manier
kredietproblemen kunt voorkomen, berust op een fundamentele denkfout. Zo hou
je de klant juist dom en naïef, en kwetsbaar voor kwaadwillende
kredietverleners.

De AFM schakelt een uiterst efficiënte toezichthouder uit: de argwanende, goed
geïnformeerde klant. Die plaats wordt ingenomen door een ijverige AFM-er die
naderhand steekproefsgewijs controleert of de bank niet buiten haar boekje
is gegaan.

Banken kopschuw
Bovendien maakt de AFM-methode kredietverleners kopschuw. Omdat onduidelijk is
wanneer er volgens de toezichthouder sprake is van overkreditering – harde
criteria geeft men niet – zijn de kredietverleners extra voorzichtig
geworden en spelen individuele kenmerken en voorkeuren van de klant steeds
minder een rol. Om een boete en negatieve publiciteit te voorkomen blijven
de banken aan de veilige kant.

Wie zijn net te dure droomhuis wil kopen en daarvoor met volle verstand
besluit nooit meer op vakantie te gaan, geen nieuwe tv te kopen en altijd
koud te douchen, krijgt toch geen hypotheek. Zo dreigt de AFM van een
toezichthouder te veranderen in een betuttelaar. Gerritse: doe er wat aan!

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl